Eind 2006 reikte de American Chamber of Commerce, de belangenvertegenwoordiger van het Amerikaanse bedrijfsleven, de Investment Award toe aan Nederlander Joop Wijn.

De CDA’er deed in de jaren daarvoor als staatssecretaris van financiën hard zijn best voor – zoals dat heet – een gunstig vestigingsklimaat in Nederland.

Dankzij Wijn werd in Nederland de vennootschapsbelasting verlaagd van 35 naar 25,5 procent en de belasting op aandelenuitgifte volledig afgeschaft. Ook versoepelde hij het rulingbeleid, oftewel de ruimte voor in Nederland gevestigde hoofdkantoren om belastingafspraken met de fiscus te maken.

Allemaal gunstig voor het Nederlandse bedrijfsleven. En dat mag je eigenlijk ook wel verwachten van een democratisch gekozen centrumrechtse politicus in een economisch-liberaal kabinet van CDA, VVD, D66. Tot zo ver niets aan de hand.

Voordeel voor Amerikaanse bedrijven

Maar voor het Amerikaanse bedrijfsleven ging Wijn nog een stapje verder. Dankzij hem kunnen Amerikaanse ondernemingen namelijk tot op vandaag de dag via een fiscale constructie in Nederland nul procent procent belasting betalen.

Dat zit zo. In Nederland kunnen Amerikaanse bedrijven een commanditaire vennootschap (CV) oprichten. De Nederlandse belastingdienst vindt dat deze bedrijfsentiteit niet in Nederland moet worden belast, en de Amerikaanse belastingdienst vindt dat deze CV niet in Amerika wordt belast.

Uiteindelijk is het tarief dus nul procent. Oftewel, nothing.

In 2004 kwam er een voorstel in de Tweede Kamer om wat te doen aan deze maffe constructie. De staatssecretaris van dienst besloot echter in 2005 om hier van af te zien.

Staatssecretaris Joop Wijn in 2003 in de Tweede Kamer ANP

'Jopie, bedankt', moet de American Chamber of Commerce gedacht hebben. De gelegenheid maakt namelijk de belasting-ontwijker.

447 miljard dollar aan winst hier opgepot

Jesse Frederik van De Correspondent ontdekte via een WOB-verzoek dat Amerikaanse bedrijven sinds het besluit van Wijn maar liefst 477 miljard dollar aan winst hebben opgepot in Nederland. De belasting die hierdoor ontweken is, strekt tot 166 miljard dollar, berekende hij.

Onder meer de miljardenbedrijven General Electric, Nike, Activision Blizzard, Tommy Hilfiger en Pfizer exploiteren een Nederlandse CV. De American Chamber of Commerce schat dat "tenminste 80 procent van de Amerikaanse investeringen in Nederland" via een CV gaat.

Niet alleen loopt zo de Amerikaanse staatskas tientallen miljarden inkomsten mis, ook ondervindt het Nederlandse bedrijfsleven hier nadeel van. Nederlandse ondernemingen betalen immers - als zij het netjes doen - wel gewoon 25 procent belasting (het Nederlandse toptarief voor de vennootschapsbelasting).

De echtgenoot van Joop Wijn

Onderzoeksjournalist Frederik noemt nog een ander detail: Patrick Mikkelsen, de Nederlandse echtgenoot van Joop Wijn, werd in 2011 de voorzitter van de Nederlandse tak van - jawel - de American Chamber of Commerce (AmCham). In 2015 promoveerde Mikkelsen zelfs tot voorzitter van de Europese tak van deze Amerikaanse belangenvereniging.

Uit de stukken van De Correspondent blijkt dat AmCham nauwe banden heeft met het ministerie van financiën en de regering ook direct adviseert over fiscale vraagstukken. Meerdere keren per jaar ontvangt de staatssecretaris van Financiën - of het nou Wijn of Wiebes is - een delegatie van het belastingcomité van de AmCham.

Inmiddels zijn de tijden veranderd wat betreft de acceptatie van belastingontwijking. Onder meer internationale organisaties zoals de OESO en de Europese Commissie hebben een beleidspunt gemaakt van het aanpakken van twijfelachtige constructies.

Zo ook de CV-structuur. De Europese Commissie probeert deze al een tijdje op te ruimen. De American Chamber of Commerce lobbyde er onder leiding van Mikkelsen flink op los om dit tegen te houden. Dat lukte een tijdje maar hij kon uiteindelijk toch niet voorkomen dat door Brussel is besloten om in 2020 een einde te maken aan deze constructie.

Nike en Pfizer gaan over drie jaar dus eindelijk belasting betalen. Net zoals Nederlandse bedrijven dat altijd al hebben gedaan.

Bij online talkshow Café Weltschmerz vertelt Jesse Frederik meer over deze kwestie